ایران در شهریور ۱۳۲۰ به اشغال متفقین درآمد که در نوع خود یک پرتگاه بزرگ تاریخی برای کشور ما محسوب می‌شود

ماه می میلادی یادآور پایان جنگ جهانی دوم در اروپا و سقوط آلمان نازی است. در این میان جنایت‌هایی که متفقین در این جنگ مرتکب شدند کمتر مورد توجه قرار گرفته است

در حالیکه طی روزهای اخیر ارامنه جهان مراسم یادبود یکصدمین سالگرد نسل کشی ارامنه توسط دولت عثمانی را برگزار کردند دولت ترکیه روز گذشته یادبود یکصدمین سالگرد نبرد خونین "گالیپولی" را برگزار کرد؛ مراسمی که با حضور رهبران و شخصیت های سیاسی کشورهای درگیر در جنگ جهانی اول برگزار شد.

"توافقنامه لوزان" نام پیمان صلحی بود که در لوزان سوئیس در سال ۱۹۲۳ میان ترکیهٔ عثمانی از یک سو و متفقین از سوی دیگر به امضا رسید و باعث به رسمیت شناخته شدن کشور تازه‌بنیاد ترکیه (ترکیهٔ مدرن) از سوی کشورهای جهان شد.

ایران در گذشته دور یکی از صادرکنندگان غله بود، اما در دوران جنگ جهانی دوم و بروز مشکلاتی که برای کشور رخ داد، علاوه بر این‌که در کار صدور غله اخلال ایجاد شد، جامعه ایرانی هم برای تهیه آذوقه با معضل بزرگ قحطی و گرانی دست و پنجه نرم می‌کرد.

مطلب حاضر به این پرسش‌ها می‌پردازد که آیا کناره‌گیری رضاشاه اجتناب‌ناپذیر بود؟ چه انگیزه‌های روانی، داخلی و بین‌المللی او را به سمت بی‌طرفی در جنگ سوق داد؟ بی‌طرفی او بر چه باورهایی استوار بود؟ و چرا او علاوه بر آنکه روبروی ارتش متفقین نایستاد، کناره‌گیری نمود؟

از آغاز حمله متفقین به ایران اولین موضوعی که بلافاصله خود را نمایان کرد مساله نان و آذوقه بود. حتی قبل از حمله متفقین به ایران در سال 1319، سیلوهای ایران تقریبا خالی از گندم بود و دولت با واردات توانسته بود این مشکل را حل کند اما با شروع جنگ و اشغال ایران و به دلیل مسدود شدن راه‌های بازرگانی، واردات و صادرات ایران دچار اشکال شد

این حادثه در کشاکش جنگ دوم جهانی رخ داد و این حمله حاصل سومین تبانی ارتش سرخ شوروی و نیروهای بریتانیا بود که به زیان حاکمیت ملی و تمامیت ارضی ایران شکل می‌گرفت‌. قرن نوزدهم در پایان جنگ‌های طولانی روسیه با ایران‌، تبانی این کشور با بریتانیا علیه ناپلئون در اروپا، سبب حمایت بریتانیا از انعقاد پیمان‌های گلستان و ترکمانچای و تحمیل آن بر ایران شد.

سوم شهریور، سالروز هجوم متفقین (انگلیس و روسیه) به ایران است.هجومی که به سرعت بسیار شکفت انگیزی موجب اشغال ایران، فرار بسیار مفتضحانه و تامل برانگیز ارتش به اصطلاح قدرتمند رضاخان، اجرا شدن مرحله دیگری از سیاست انگلیس در ایران و فرار بی خطر رضاخان و در نهایت ماموریت یافتن پسرش (محمدرضاخان پهلوی) شد.

طبق آمارها و اطلاعات موجود، از آن ارتش 127 هزار نفری، فقط 650 نفر مردانه ایستادند و کشته شدند. در واقع با اولین لرزش جنگ، فرماندهان لشکر رضائیه و خراسان، مانند فرمانده‌ی کل قوای‌شان، فرار را بر قرار ترجیح دادند و از ترکیه و بندرعباس سر درآوردند.

سوم شهریور 1320 یادآور روزی است که نیروهای سه کشور انگلیس، شوروی و آمریکا خاک ایران را به اشغال خود در آوردند. نیروی هوایی شوروی در آذربایجان به بمباران شهرهای بی دفاع پرداخته و نیروی زمینی آن کشور به سمت تبریز سرازیر شده بود.

اتفاق مثلث نام گروه‌بندی نظامی میان کشورهای بریتانیا ، فرانسه و روسیه بود. این 3 کشور که از قدرتهای قاره‌ اروپا به حساب می آمدند ، برای مقابله با افزایش نفوذ آلمان با یکدیگر متحد شدند. انگیزه‌ی هریک از این کشورها برای ورود به صف متفقین متفاوت بود :

در روز ۱۷ آذر ۱۳۲۱ یکسال پس از اشغال نظامی ایران توسط متفقین، کمبود نان در تهران شورشی مردمی را رقم زد. مردم مثل همیشه به نانوایی می‌رفتند و قوت غالبشان را از شاطرها می‌گرفتند. با این حال، چند وقتی بود که نان کیفیت سابق را نداشت.

در امتداد این خندق‌ها از چند پله یا از نردبان بالا می‌رفتند، از پشت کیسه‌های شن به خندق مقابل تیر می‌انداختند، پس از آنکه توپخانه از جای دیگر، باران گلوله بر سر دشمن می‌باراند، سرباز‌ها بیرون می‌ریختند، به خندق روبه‌رو یورش می‌بردند، با مشقت از ردیف سیم‌های خاردار می‌گذشتند، در جنگ تن به تن با سرنیزه می‌کشتند یا اسیر می‌گرفتند.

سخنرانی ژنرال آیزنهاور برای چتربازان قوای متفقین پیش از حمله به مواضع نازی ها. ژوئن 1944